Zapraszamy dzieci do wymyślania światów, a to zupełnie inna robota niż realizacja scenariusza teatralnego

Centrum Edukacji Teatralnej wspiera nauczycieli wychowania przedszkolnego w pracy artystycznej z dziećmi. Zadanie tworzenia teatru w przedszkolu wymaga od nauczycieli nie tylko wyobraźni, ale także znajomości teatralnego języka i umiejętności prowadzenia procesu twórczego w grupie.

Metoda „7 kroków do teatru” autorstwa reżyserki i pedagożki teatru – Dagmary Żabskiej jest rozwiązaniem, które pomaga nauczycielom tworzyć teatr w przedszkolu. Opiera się na założeniach pedagogiki teatru i zakłada aktywne współuczestnictwo dzieci w tworzeniu spektaklu i oddanie im prawa do podejmowania decyzji i realizacji własnych pomysłów. Opracowana została w wyniku obserwacji i diagnozy potrzeb:

– Jako widzka w teatrze przedszkolnym obserwowałam spektakle, których dramaturgia była ustawiana zgodnie ze wzorem: „piosenka – wierszyk – piosenka – dialog”, widziałam też nauczycieli, którzy bardzo by chcieli zrobić czaderskie przedstawienie z dziećmi, ale brakowało im do tego narzędzi. Te obserwacje to silne argumenty, które przekonały mnie, że warto pochylić się nad tematem pracy teatralnej z przedszkolakami. Dodatkowo doświadczenie własnej pracy w przedszkolu upewniły mnie, że potrafię znaleźć wspólny język z małymi dziećmi i że nasze wyobraźnie także mają punkty wspólne. Te wszystkie elementy obudziły we mnie refleksję, że może metoda, którą pracujemy w teatrze ze starszymi dziećmi i młodzieżą szkolną, polegająca na towarzyszeniu im w procesie twórczym, ma szansę znaleźć zastosowanie także w przedszkolu. I od siedmiu lat to właśnie robię – mówi Dagmara Żabska, autorka projektu.

Samodzielne tworzenie teatru z kilkulatkami może być dla nauczyciela (i także dla dzieci) sytuacją trudną i stresującą. Zwłaszcza, jeżeli odgórnie zakłada się realizację pomysłu/scenariusza, a jego przebieg nie idzie po myśli nauczyciela – dzieci się nudzą, są rozkojarzone, zapominają tekstu, nie pamiętają poleceń. Presja zaprezentowania efektu przed rodzicami czy dyrekcją bywa dodatkowym czynnikiem stresogennym. Do tego dochodzą własne ambicje nauczycieli – marzenie o dużych produkcjach, współpracy kilku grup przedszkolnych, rozbudowanej scenografii, która tworzona jest po godzinach. Pozostaje wtedy pytanie – czy poza oczekiwaniami i ambicjami własnymi, rodziców, dyrekcji, jest tam jeszcze miejsce na potrzeby DZIECI? Dlaczego tworzymy spektakle z myślą o wszystkich, tylko nie o nich?

W ramach szkoleń „7 kroków do teatru w przedszkolu” nauczyciele zostają przeprowadzeni przez proces tworzenia teatru w przedszkolu. Proces, w którym dzieci biorą aktywny udział. To one są autorami pomysłów na spektakl, podejmują własne decyzje inscenizacyjne, a więc stają się partnerami w działaniu. Podczas tej pracy jest dużo miejsca na wspólną zabawę, wygłupy, śmiech, wymyślanie światów i historii, które źródła mają w dziecięcej wyobraźni. Budowanie spektaklu opiera się na improwizacjach, czyli poszukiwaniach. Potem zostaje spisany scenariusz i następuje etap powtórek – ćwiczenia wszystkich scen. Cały spektakl i jego przebieg jest bardzo precyzyjnie wymyślony i dopracowany.

–Myślę, że nauczyciele czasem mogą mieć trudność z uwierzeniem – ad hoc – że ta nowa metoda pracy zadziała. Nie widząc procesu od A do Z mają trudność z wyobrażeniem sobie, jak on właściwie przebiega, jak skleić sobie te wszystkie fragmenty w pasującą do siebie całość. Zdarza się, że jest im trudno uwierzyć, że dzieci dadzą radę. Może zapanować też takie złudzenie, że traci się kontrolę – bo nagle nauczyciel staje w obliczu nieznanego procesu, którynie wiadomo co przyniesie i dokąd prowadzi. Biorąc do ręki gotowy scenariusz, nauczyciel czuje się bezpiecznie, boma wszystkie odpowiedzi odgórnie położone na tacy – wie po kolei, jakie są sceny, bohaterowie, sytuacje, a tutaj staje przed wielką niewiadomą – nie wiemy przecież, w co pójdziemy, to dopiero wyklaruje się podczas prób – komentuje Żabska.

Obserwacja procesu z boku nie uczy jego realizacji, dopiero własne doświadczenie pozwala nabrać pewności siebie, zaufania, spokoju. Dlatego tak ważne jest, żeby przy wsparciu reżyserki pozwolić się przeprowadzić przez kolejne kroki tej metody – od samego początku, do samego końca. Nauczyciel uczestnicząc w pracy podczas warsztatów jest w stanie uchwycić cały mechanizm, uwierzyć w jego siłę i poczuć radość ze wspólnego tworzenia w grupie – dlaczego więc nie powtórzyć tego ze swoją grupą przedszkolną?

Przywiązując się do myśli o jedynym możliwym sposobie realizacji przedstawienia, jako realizacji tekstu i piosenek, nauczyciele zamykają sobie nieskończoną liczbę alternatywnych dróg i możliwości. To, do czego my zaprasza Centrum Edukacji Teatralnej, to jest po prostu wymyślanie światów. A to zupełnie inna robota, niż realizacja pobranego z internetu scenariusza teatralnego. To rozwijająca przygoda.

Projekt szkoleniowy „7 kroków do teatru w przedszkolu” w Centrum Edukacji Teatralnej, które jest współtworzone przez Małopolski Instytut Teatralny zajmujący się nowoczesną edukacją teatralną oraz Teatr Figurki (scenę dla najmłodszych Teatru Figur Kraków), został dofinansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, dzięki któremu w 2022 roku nauczyciele z dużych i małych miast, z różnych stron Polski, z placówek publicznych i prywatnych i z przeróżnym stażem pracy, mogli skorzystać ze wsparcia treningowego w zakresie tworzenia teatru w przedszkolu.

Projekt „7 kroków do teatru w przedszkolu” jest realizowany w ramach Programu „Edukacja Kulturalna” Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 61 000 zł. Całkowita wartość zadania: 82 200,00 zł. Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.